Ouderbetrokkenheid

Is onderwijs zonder betrokken ouders mogelijk?

Om deze vraag te kunnen beantwoorden ga ik kijken naar de verschillende theorieën over ouderbetrokkenheid, maar ook naar mijn eigen stageschool. Hoe maakt de school gebruik van ouderbetrokkenheid? En in welke vorm bevindt zich de school?

Ouderbetrokkenheid, het woord zegt het eigenlijk al, activiteiten waar ouders betrokken bij zijn. Maar ouderbetrokkenheid zou eigenlijk verdeeld moeten worden in twee aparte vormen: ouderparticipatie en ouderbetrokkenheid.

Met ouderparticipatie bedoelen we de ouders die meehelpen aan activiteiten die de school aanbiedt. De informele vorm van ouderparticipatie is bijvoorbeeld een oversteekvader, luizenmoeders, of bibliotheekouders. De meer formele vorm is de OR (ouderraad). In deze raad beslissen ouders mee over de activiteiten die de school aanbiedt. Deze activiteiten zijn bijvoorbeeld de musical, de kerstviering, of de versieringen voor sinterklaas en kerstmis. De OR op mijn stageschool heeft veel medezeggenschap over de verschillende activiteiten die de school aanbiedt. De OR bedenkt welke versieringen er moeten komen, waar kinderen mogen spelen, als er hoeken worden gemaakt voor het sinterklaas thema. De OR houdt zich vooral met de feestdagen bezig, hierin hebben zij veel te zeggen over de versieringen en activiteiten voor de kinderen (Vries, P. de, Boer, H. de, Cijvat, I. & Voskens, C, 2008).

Naast ouderparticipatie heb je dus ook ouderbetrokkenheid. Uit het gedrag van de ouders  moet blijken dat ze zich medeverantwoordelijk voelen voor de schoolontwikkeling van het kind. Denk hierbij dus aan thuis voorlezen, Scula (een leerprogramma) en vaker contact met de leerkracht. Ouderbetrokkenheid speelt zich voornamelijk thuis af, maar ook deels op school, waarbij de ouders communiceren met de leerkracht. De ouders en de leerkracht zorgen samen voor een optimale schoolontwikkeling van het kind. Er wordt ook wel gezegd, voor het belang van de leerlingen is ouderparticipatie vrijwillig, maar ouderbetrokkenheid is verplicht. Dit wordt zo gezegd, omdat kinderen ouderbetrokkenheid nodig hebben voor een optimale schoolontwikkeling, maar ouderparticipatie is meer voor het belang van de school, dan voor de leerling zelf (Vries, P. de, Boer, H. de, Cijvat, I. & Voskens, C, 2008).

Er is ook een relatie te leggen tussen ouderparticipatie en ouderbetrokkenheid. Naarmate de ouders meer gaan participeren, neemt de ouderbetrokkenheid toe. Doordat ze meer op school komen, is er meer contact mogelijk tussen de ouders en de leerkracht, hierdoor zijn ouders meer betrokken. Eigenlijk zouden alle ouders dus moeten gaan participeren op school, maar er zitten ook risico's aan vast:

- Ouders hebben het vaak te druk, ze zijn wel betrokken bij de ontwikkeling van het kind, alleen hebben geen tijd om mee te helpen aan de activiteiten die de school aanbiedt. Hierdoor krijg je een verschil tussen ouders die wel veel participeren en ouders die helemaal niet participeren. 

- Vaak is het verschil tussen ouderparticipatie en ouderbetrokkenheid onduidelijk. Bijvoorbeeld een ouderavond dat in het teken staat van ouderbetrokkenheid, wordt genegeerd, omdat de ouder al teveel op school is geweest. 

- De ouder is teveel betrokken bij het kind. De ouder komt regelmatig op school en houdt zijn/haar kind in de gaten of het kind ziet de ouder in de gang bezig en rent er meteen op af. Hierdoor kan de leerkracht niet verder met de les en willen andere kinderen ook naar hun moeder of vader die in de gang bezig is. Dit laatste voorbeeld zie ik in mijn stageklas groep 0/1 vooral terug. Er zijn veel ouders uit deze klas die participeren op de school. Één kind ziet zijn/haar moeder en rent er op af, vervolgens zijn er nog 4 andere kinderen die ook naar hun moeder willen, omdat ze weten dat die ook in de gang aan het helpen is.

Ouderparticipatie werkt alleen als er een wisselwerking is tussen de school en de ouders. De ouders moeten geen klusjes doen voor school, maar zouden medezeggenschap moeten krijgen over de verschillende activiteiten die de school aanbiedt  (Vries, P. de, Boer, H. de, Cijvat, I. & Voskens, C, 2008).

Wat werkt met ouderbetrokkenheid?  De Parent Teacher Association (PTA) heeft zes standaarden opgesteld die elke school moet waarborgen, om meer ouderbetrokkenheid te creëren (www.PTA.org).

1. Alle gezinnen/ouders zijn welkom op school.

Wanneer iedereen welkom is om te participeren en om meer betrokken te zijn met de school, zullen ouders dit waarderen en ook eerder gaan doen. Ouders zullen vaker helpen bij activiteiten en hierdoor meer betrokken zijn bij de ontwikkeling van hun eigen kind.

2. Effectief communiceren.

Door effectief te communiceren, zorg je voor een optimale schoolontwikkeling van het kind. Als ouder zorg je ervoor dat je communiceert met de leerkracht, over hoe het thuis gaat met de ontwikkeling. Van de leerkracht krijgen ouders te horen hoe het op school gaat. Door veel te communiceren, merk je sneller verschillen of overeenkomsten op tussen school en thuis. Hierdoor kun je samen een besluit nemen over een plan van aanpak voor het kind.

3. Ondersteun leerling resultaten.

Leerling resultaten worden besproken met ouders, ouders kunnen de relatie met thuis leggen. Ouders en leerkracht kunnen hierdoor een plan van aanpak maken voor het kind, zodat het kind beter gaat presteren of zo doorgaat, zoals hij/zij nu bezig is. 

4. Opkomen voor ieder kind.

Vanuit school worden ouders gestimuleerd om op te komen voor hun eigen kinderen, maar ook voor de kinderen van anderen. Zodat alle kinderen gelijk worden behandeld.

5. Gelijkwaardigheid in besluitvorming.

Ouders en leerkracht zijn partners in het nemen van besluiten voor de schoolontwikkeling van het kind. Ze maken een plan van aanpak voor de leerling resultaten en zijn beide verantwoordelijk voor een effectieve communicatie. 

6. School en ouders werken samen met de omgeving.

Ouders en school werken samen met de omgeving. Het doel van deze samenwerking is om de ontwikkelingsmogelijkheden van het kind te vergroten en het kind kennis te laten maken met de maatschappij waar in wij leven.

Figuur 4.1. Ouderbetrokkenheid 1.0

Figuur 4.2. Ouderbetrokkenheid 2.0

Figuur 4.3. Ouderbetrokkenheid 3.0

De ouderbetrokkenheid kan verdeeld worden over 3 niveaus, zoals je in de bovenstaande figuren kan zien.

Ouderbetrokkenheid 1.0. In figuur 4.1 zie je dat in niveau 1.0 de informatie eenzijdig wordt verzonden. Dit gebeurt van school naar ouders toe. Denk hierbij aan briefjes met informatie over activiteiten die de school aanbiedt, of het rapport dat de leerling mee naar huis krijgt. Bij dit eerste niveau is er geen sprake van communicatie tussen de ouders en de school. Toch zie ik dit op mijn stageschool vaak terug, briefjes zijn makkelijk mee te geven aan de kinderen, en dan hebben de leerkrachten meer tijd voor andere zaken. Vaak is deze eenzijdige zending gemakzucht van de leerkrachten. 

Ouderbetrokkenheid 2.0. In figuur 4.2 zie je dat in niveau 2.0 de informatie van beide kanten wordt verzonden. Echter is het wel zo dat er geen interactief contact bij komt kijken. De informatie wordt van beide kanten verzonden, maar er komt verder geen contact, waar beide partijen elkaar tegenkomen. Denk hierbij aan de omgekeerde OR. De OR krijgt informatie vanuit de school, over wat ze moeten versieren en wat de activiteiten zijn. De OR zendt weer informatie uit naar de school, over wat ze precies gaan doen en wanneer. Er komt van partijen informatie, maar echt contact is er niet.

Ouderbetrokkenheid 3.0. In figuur 4.3 zie je dat in niveau 3.0 de informatie van beide kanten wordt verzonden, ook het kind wordt hierbij betrokken en heeft medezeggenschap. De beide partijen hebben interactief contact om zo tot een helder doel te komen, voor de ontwikkeling van het kind. Ouderbetrokkenheid 3.0 is de beste vorm voor beide partijen, zo kan er effectief gecommuniceerd worden en zijn ouders meer betrokken bij de ontwikkeling van het kind (Vries, P. 2013). Op de stageschool waar ik vorig jaar liep, werden in groep 0/1 en groep 2 huisbezoeken gepland. De leerkracht gaat op bezoek bij de ouders en het kind en hebben een gesprek over hoe het kind thuis is en hoe het kind op school is. Deze bezoeken worden aan het begin van het jaar ingepland. Een huisbezoek is een voorbeeld van ouderbetrokkenheid 3.0, de beide partijen hebben interactief contact en streven naar een optimale ontwikkeling voor het kind. 

Wat kun je als leerkracht, ouder of stagiaire doen om de ouderbetrokkenheid zo optimaal in te zetten. Als stagiaire of leerkracht moet je zorgen voor effectieve communicatie met ouders, hierdoor krijgen ouders beter inzicht in de resultaten van hun kind en kunnen ze thuis gaan oefenen met het kind. Dit zorgt weer voor een optimale ontwikkeling voor het kind, het kind krijgt namelijk op school informatie, maar deze informatie krijgen ouders ook te weten zodat ze thuis ook kunnen oefenen met het kind. Als ouder moet je zorgen voor een balans tussen ouderparticipatie en ouderbetrokkenheid. Participeren op school verbetert het contact tussen ouder en leerkracht, maar thuis moeten ouders ook betrokken zijn met het kind. Ouders moeten zich medeverantwoordelijk voelen, voor de schoolontwikkeling van het kind. Ouders en leerkracht hebben samen de verantwoordelijkheid voor de ontwikkeling van het kind. Verder moet de school in niveau 3.0 komen van ouderbetrokkenheid, denk hierbij aan de huisbezoeken. De school moet zorgen dat tussen beide partijen interactief contact ontstaat, al aan het begin van het schooljaar.

Conclusie

Is onderwijs zonder betrokken ouders mogelijk? Het antwoord op deze vraag is, nee. Het onderwijs heeft betrokken ouders nodig, om de schoolontwikkeling van het kind zo optimaal te laten verlopen. Binnen het onderwijs zijn er twee vormen van betrokkenheid. Je hebt participatie, waarbij ouders helpen bij activiteiten die de school aanbiedt. En je hebt betrokkenheid, waarbij ouders thuis ook bezig zijn met de schoolontwikkeling van het kind. Het onderwijs heeft participerende ouders nodig, die helpen bij het versieren tijdens sinterklaas en kerst, maar het onderwijs heeft ook een ouderraad nodig, waar in ouders medezeggenschap hebben over de activiteiten. Naast participerende ouders heeft het onderwijs betrokken ouders nodig, ouders die samen met de leerkracht streven naar een optimale schoolontwikkeling van het kind en hiervoor ook doelen opstelt. Het onderwijs en ouders moeten zorgen voor effectieve communicatie, alleen zo kunnen beide partijen het beste uit het kind halen en zal het kind optimaal presteren.